रागाचे मानसशास्त्रीय व्यवस्थापन..

        भूतलावर असा एकही व्यक्ती नसेल  ज्याला राग येत  नाही हे खरे असले तरी राग व्यक्त करण्याची बरीच मानसशास्त्र कारणे असू शकतात. अति प्रमाणात राग व्यक्त करणे हे व्यक्तीला व पर्यायाने  इतरांच्या  मानसिक आरोग्याला धोका निर्माण करू शकतात. वेळीच आपल्या रागाचे विश्लेषण व प्रतिबंध करणे खूप गरजेचे आहे.मानसिक आरोग्य क्षेत्रात समुपदेशन करताना Anger Management (आपल्या रागाचे व्यवस्थापन) यासंदर्भात  मी सेल्फ असेसमेंट प्रणाली निर्माण केली असून आपणास त्याचा उपयोग करता येईल. या सेल्फ असेसमेंट प्रणाली मध्ये खालील मुद्द्यांबाबत आपल्याला आपल्या राग संदर्भात मत व्यक्त करावे लागेल.

(1) मला प्रमाणापेक्षा अधिक राग येतो हे मान्य आहे.

(2) माझा राग अतिप्रमाणात असून त्याचाच परिणाम म्हणून माझ्या आयुष्यात बरेच प्रॉब्लेम निर्माण झालेले आहेत.   

 (3) सतत राग व्यक्त करण्याच्या पद्धती मुळे माझे मानसिक, शारीरिक, सामाजिक  व कौटुंबिक  जीवनावर त्याचा मोठा परिणाम पडलेला आहे.  

(4) काही ठराविक व्यक्तीमुळेच  मला अतिप्रमाणात राग येतो.  

(5) काही ठराविक परिस्थिती  व  सिच्युएशन  मध्येच  मला राग येतो 

(6) माझा आयुष्याबद्दलचा व स्वतःबद्दलचा पूर्वानुभव (past experience) त्रासदायक आहे, आणि म्हणून मला त्याबाबत प्रचंड राग येतो.                  

 (7) दुसऱ्यांना माझ्या रागाचे कारण मानणे हे  माझ्या विचारसरणीचा  भाग बनले आहे.

(8) माझ्या आजूबाजूला घडणाऱ्या घटनांचे विश्लेषण नकारात्मक पद्धतीने माझ्याकडून होत असते.     

(9) दुसऱ्या लोकांकडून मिळालेल्या चुकीच्या वागणुकीमुळे माझी निराश व रागीट होण्याची प्रवृत्ती अधिक आहे.

(10) प्रत्येक प्रयत्नांमध्ये मला शंभर टक्के यश मिळालेच पाहिजे असे मला वाटते अन्यथा मला राग येतो. 

(11) मला बऱ्याच गोष्टींचा पश्‍चाताप आहे बऱ्याच गोष्टींमध्ये मी निराशा अनुभवलेली आहे, आणि म्हणून मला राग  येतो.         

 (12) माझे भूतकाळातील अनुभव अतिशय त्रासदायक आहेत आणि म्हणून मला  राग येतो                  

(14) मी माझे  भूतकाळातील घडलेल्या घटनांमुळे जास्त प्रमाणात रागीट बनलो आहे.                               

(15) मी  स्वतःच्या वर राग व्यक्त करण्याच्या प्रवृत्तीमुळे बराच त्रस्त झालेला आहे                       

 (16) मला माझी वारंवार राग व्यक्त करण्याची प्रवृत्ती  बदलणे गरजेचे वाटते.      

(17) मला माझा रागावर  नियंत्रण करणाऱ्या मानसिक विचार प्रणालीची   निर्माण करण्याची गरज वाटते.

(18) मी स्वतः माझ्या रागावर नियंत्रण करू शकत नाही.

 

 वरील  स्व विश्लेषण (self assessment)  प्रणाली आपल्याला आपल्या राग येण्याच्या प्रवृत्ती संदर्भात बरीच मानसशास्त्रीय माहिती देण्याचा प्रयत्न करेल. वरील  स्व- विश्लेषण प्रणाली मधील बरेच मुद्दे आपल्या संदर्भात लागू असतील तर आपणास रागाचे मानसशास्त्रीय  विश्लेषण, व्यवस्थापन  व समुपदेशन घेणे गरजेचे ठरेल.

©️ डॉ. जितेंद्र गांधी

 मानसिक आरोग्य  समुपदेशन  व पुनर्वसन विषयतज्ञ

9420461580